Platforms. Ίσως το μεγαλύτερο αγκάθι της σύγχρονης βιομηχανίας. Και όταν λέω βιομηχανία δεν εννοώ μόνο το gaming. Μουσική, ταινίες, σειρές, παιχνίδια, όλη η βιομηχανία της τέχνης και του θεάματος βασίζεται πάνω στο μοντέλο της πλατφόρμας. Όσο και θελκτικό να φαινόταν στην αρχή, πλέον καταλαβαίνουμε πως είμαστε σαν το βάτραχο, που μπήκε σε κρύο νερό και έβρασε ζωντανός σταδιακά.
Τα καλά των platforms
Όπως και στα live service, η ιδέα πίσω από το μοντέλο των platforms ήταν καλή. H πλατφόρμα ως μοντέλο βοηθούσε πρακτικά και τους μεν και τους δε. Αφενός, βόλευε τον καταναλωτή, όπου σε ένα μέρος μπορούσε να έχει κυριολεκτικά τα πάντα. Με μια πενιχρή συνδρομή (ή και τζαμπέ ολέ) μπορούσε να έχει δωρεάν ή να αγοράσει το περιεχόμενο που ήθελε να καταναλώσει. Ήθελες να ακούσεις μουσική; Έβαζες spotify και είχες όλα τα τραγούδια στην διάθεσή σου. Γουστάρεις ταινίες και σειρές; Έβαζες Netflix και είχες άπειρες επιλογές για να δεις. Ήθελες παιχνίδια; Έβαζες steam και μπορούσες να αγοράσεις τα παιχνίδια ή να περιμένεις τις εκπτώσεις.
Από την άλλη, οι δημιουργοί μπορούσαν να βγάλουν προς τα έξω την δουλειά τους ευκολότερα. Στο Netflix μπορεί να μην φαινόταν τόσο, αλλά το spotify και το steam έδωσαν βήμα σε ανεξάρτητους και indie καλλιτέχνες και στούντιο. Οκ, δεν λέω πως χτίστηκαν καριέρες. Αλλά το γεγονός πως μπορούσε ένα συγκρότημα να ανεβάσει ένα τραγούδι και να το προωθήσει και να αποκτήσει λίγη ακροαματικότητα ήταν θετικό. Πάνω κάτω, το ίδιο συνέβαινε και συμβαίνει και με τα indies.
Το πρώτο πρόβλημα
Γλυκάθηκε η γριά στα σύκα, έφαγε και τα συκόφυλλα. Όταν είδαν πως το μοντέλο έπιασε, όλοι το γύρισαν στις συνδρομητικές πλατφόρμες. Ένα χάος. Spotify, iTunes, Netflix, HBO, Disney, Hulu, Paramount, Steam, Epic Games, GoG, το entertainment απέκτησε ένα σωρό πλατφόρμες που η κάθε μία έχει το δικό της υλικό. Μέχρι και ο Ant1 και η ΕΡΤ (η ΕΡΤ!) έχουν πλατφόρμες. Το πρόβλημα είναι εμφανές. Εκεί που το platforming ήταν η επιτομή της βολικότητας, τώρα έχει γίνει πυρηνική φυσική. Θες ένα παιχνίδι και δεν ξέρεις αν είναι στο Steam ή στο Epic Games, αν θα βγει στην πλατφόρμα που προτιμάς ή αν θα είναι exclusive στην άλλη. Το γεγονός πως πλέον ο ανταγωνισμός έχει χτυπήσει και την πόρτα των πλατφόρμων έχει θολώσει το τοπίο αρκετά, καθώς όλοι θέλουν λεφτά και ο καταναλωτής πρέπει να κάνει τις επιλογές του για το τι θέλει να πληρώσει και τι όχι.
To βασικό πρόβλημα των platforms
Προχθές, το steam έβαλε disclaimer στο κατάστημά του. Τα παιχνίδια που αγοράζουμε δεν μας ανήκουν. Δεν είναι το παιχνίδι που αγοράζουμε, αλλά μια “άδεια για να το παίζουμε”. Περσινά ξινά σταφύλια θα μου πείτε, αλλά ο κόσμος ψιλοτρελάθηκε. Όχι άδικα, αλλά σίγουρα εντελώς ετεροχρονισμένα.
Στα platforms δεν σου ανήκει το περιεχόμενο που αγοράζεις. Σε platforms τύπου netflix ή game pass αυτό ψιλοείναι αυτονόητο. Πληρώνω 10-20 ευρώ τον μήνα και παίζω ό,τι μου δίνει η πλατφόρμα. Αν προλάβω πρόλαβα. Αν μου άρεσε το αγοράζω. Τον άλλο μήνα, πάλι το ίδιο βιολί. Το concept έμοιαζε καλό στα χαρτιά, αλλά από ό,τι φαίνεται δεν τραβάει – και θα δούμε σε ένα άλλο άρθρο γιατί.
Από την άλλη, το digital sales, ήταν τουλάχιστον θεωρητικά ιδιοκτησία. Πληρώνω φούλ το παιχνίδι και περιμένω να μου ανήκει, έστω και εντός μιας πλατφόρμας. Αυτό ήταν θεωρητικά δεδομένο, αλλά την κρούση έκανε πρώτη η Ubisoft. Με την θρυλική δήλωση πως “πρέπει να συνηθίσουμε πως δεν μας ανήκουν τα παιχνίδια”, έθεσε τον τόνο της συζήτησης. Πλέον στον ίδιο χορό έχει μπει και το Steam, αλλά το πρόβλημα είναι βαθύτερο.
Τι σημαίνει “Μου ανήκει ένα παιχνίδι”
Είναι απλό. Έχω ένα PS2 (που το πήρα το 2005). Έχω και ένα copy από το Grand Theft Auto San Andreas – Καλώς τον Μπούμερ. Λοιπόν κρατηθείτε. Μπορώ να πατήσω το κουμπί και να ανοίξει η κονσόλα. Τρομερό; Χωρίς updates, χωρίς κατάστημα, χωρίς τίποτα. Φοβερό; Παίρνω λοιπόν το DVD του Grand Theft Auto και το βάζω μέσα. Ω! Ως εκ θαύματος ξεκινάω και παίζω. Αυτό ήταν. Το παιχνίδι μου ανήκει σημαίνει, οποιαδήποτε ώρα και στιγμή μπορώ να το παίξω χωρίς κανένας να μην μπορεί να με εμποδίσει. Και όχι απλώς να το παίξω. Εφόσον μου ανήκει μπορώ να το πουλήσω και να πάρω τα λεφτά μου πίσω.
Το Μεγάλο Πρόβλημα
Επομένως έστω πως αγοράζω ένα παιχνίδι. Αυτό το παιχνίδι το παίζω, βγάζει τα λεφτά του και μετά το πουλάω στην μισή τιμή. Τα λεφτά που πληρώνει ο δεύτερος δεν πάνε στην εταιρεία ή στους devs. Πάνε στην τσέπη μου. Με την σειρά του και ο άλλος το παίζει και το πουλάει παρακάτω. Με κάθε μια μεταπώληση, η εταιρεία χάνει το 60άρι που θα έπαιρνε από μια νέα πώληση. Αν αυτά σας ακούγονται εξωπραγματικά, στην πραγματικότητα ήταν η νόρμα της εποχής του PS2 και του 360. Μαγαζιά έβγαζαν χοντρά λεφτά “νοικιάζοντας” παιχνίδια, όπως νοίκιαζαν ταινίες. Πάλι δεν “σου άνηκε” το παιχνίδι, αλλά μπορούσες να παίξεις παιχνίδια για το 1/10 της τιμής τους.
Προφανώς έτσουξε το πορτοφόλι των μεγαλο-publishers και αλλάξανε τροπάρι. Αρχικά το γυρίσανε σε subscriptions και online features, ώστε να δικαιολογήσουν το “online authenticator”, που πρακτικά ήταν η “ενεργοποίηση” του προιόντος. Αν αυτό είχε μια λογική για τα online multiplayer, εφαρμόστηκε κατά κόρον στα offline singleplayer. Σήμερα μας το κληροδότησαν ως την μόνιμη σύνδεση στο ιντερνετ. Τέλος πάντων. Κάθε ένας κωδικός ήταν μοναδικός και μπορούσες να τον χρησιμοποιήσεις μια φορά, κάτι που αφαιρούσε ένα σημαντικό δικαίωμα από την ιδιοκτησία. Να πουλήσεις το παιχνίδι. Ακόμη και να το πουλούσες, το παιχνίδι ήταν άχρηστο, αφού ο κωδικός είχε χρησιμοποιηθεί και άρα δεν μπορούσες να παίξεις το παιχνίδι μεταχειρισμένο.
Συνεχίζοντας στα platform μοντέλα
Το digital ήταν αυτό που απογείωσε και αποτέλειωσε την ιδιοκτησία του gaming. Εφόσον πλέον δεν είχε φυσικό αντίτυπο, δεν είχες κάτι για να έχεις ιδιοκτησία. Η ιδιοκτησία ήταν μια ιδιοκτησία κώδικα, την οποία σου παραχωρούσε το Steam, το Netflix ή η εκάστοτε πλατφόρμα. Μπορούσες να πεις πως, οκ, από την στιγμή που το κάνω install μου ανήκει. Αλλά όντως σου ανήκει; Τι γινεται αν κλείσει το Steam; Τι γίνεται αν το Steam αποφασίσει να αποσύρει ένα παιχνίδι; Τι γίνεται αν η εταιρεία αποφασίσει να αποσύρει ένα παιχνίδι; Τι γίνεται αν κλείσουν οι servers του παιχνιδιού;
Ο κόσμος αγόρασε το The Crew, αλλά η Ubisoft το κατέβασε. Το ίδιο συνέβη και με το Battleborn – τι θυμήθηκα τώρα. Το Marvel’s Avengers κατέβηκε και αυτό και πλέον δεν υπάρχει δυνατότητα αγοράς. Για να μην μιλήσω για όλες τις φορές που ένα παιχνίδι βγήκε σε Remaster ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ από το αυθεντικό, και το αντικατέστησε στα καταστήματα. Warcraft 3 Reforged μέχρι το Dark Souls έχουν αντικαταστήσει τα αυθεντικά και πλέον όλοι όσοι “απέκτησαν” το αυθεντικό βρέθηκαν επί ξύλου κρεμάμενοι
Υπάρχει σωτηρία από τα platforms;
Όχι. Δεν υπάρχει. Εδώ δεν μπορούμε να στρώσουμε το ένα platform για να μας ανήκουν τα παιχνίδια, πόσο μάλλον την κάθε μία από αυτές. Ακόμη κι αν το Steam μας έδινε την ευχέρεια να αγοράζουμε όντως τα παιχνίδια, πλέον με το digital, οι publishers μπορούν να κόβουν και να ράβουν όπως θέλουν. Κι αν σου έμενε το παιχνίδι, όταν σταματούσε να κυκλοφορεί, με τα online authenticators έχουμε χάσει το παιχνίδι προ πολλού.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να πιέσουμε για καλύτερους και πιο φιλικούς όρους προς τον παίκτη και τον καταναλωτή. Αν το μέλλον είναι το licencing αντί του owning τότε πρέπει το licencing να γίνει πιο συμφέρον από το owning για τον καταναλωτή. Ήδη η ευκολία του Steam και του digital είναι εκεί, αλλά πρέπει να περιοριστεί η ασυδοσία των εταιρειών. Αν το steam μου παραχωρεί άδεια για να παίζω, πρέπει να υπάρχουν δικλείδες για την αφαίρεσή της. Θα κάνεις delist παιχνίδι και δεν θα μπορώ να το παίζω; Θα μου κάνεις refund. Βγάζεις Remaster και θα αποσύρεις την παλιά έκδοση; Θα μου δίνεις την επιλογή να κρατήσω την παλιά αν το επιθυμώ. Γενικότερα. Δίνε μου licence, αλλά μην προσπαθείς να με εκμεταλλευτείς, γιατί είδες τι απέγιναν όλες οι υπόλοιπες προσπάθειες.
Όπως και στο AI, έτσι κι εδώ, δεν είμαι ενάντια απέναντι σε μια αλλαγή. Είμαι ενάντια στην εκμετάλλευση που κρύβεται από πίσω. Το “συνηθίστε πως τα παιχνίδια δεν σας ανήκουν” είναι το πιο πρόσφατο αλλά όχι το τελευταίο. Είναι ακόμη μια προσπάθεια εταιρειών για να μας ξεζουμίσουν χρεώνοντάς μας μέχρι και το πάτημα του κουμπιού. Και για ακόμη μια φορά, είναι στο χέρι των gamer να πιέσουν και να αλλάξει πορεία το καράβι.
